چکیده:

به فرموده‌ی امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج‌البلاغه پایبندی و تعصب ورزیدن به خصلتهای نیکو، انسان دوستی، محبت و خدمت به انسان‌ها و به طور کلی جریان یافتن همه امور زندگی در قلمروهای معنوی بر مبنای حق از جمله عوامل حیات‌بخش یک تمدن اسلامی است. این عوامل از جمله خصوصیات ویژه پرستاران است. پرستاران همواره در حد توانایی خود در این راه گام برداشته و نتایج ارزنده‌ای را نیز دریافته‌اند. لذا پرستاران می‌توانند نقش عمده‌ای در اعتلای تمدن اسلامی داشته باشند.

 در پی نامگذاری سال ۲۰۰۱ میلادی از سوی ریاست محترم جمهوری به نام سال گفتگوی تمدن‌ها و بر اساس مصوبه کمیته دانشگاهی گفتگوی تمدن‌ها، کمیسیون‌های نظری و تخصصی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ایران تشکیل گردید. این مقاله با هدف کلی «بررسی نقش و جایگاه پرستاری در ساختار تمدن‌ها و چگونگی کار کردن آنها» که بیانگر نقش پرستاری در ساختار تمدن اسلامی نیز می‌باشد انجام گرفته است.

در این مقاله با پرداختن به پرستاری در ایران باستان، صدر اسلام و پس از اسلام مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پس از پرداختن به ارزش‌ها در پرستاری و پیامدهای این رشته، پرستاری در ایران کنونی نیز معلوم گردیده است.

کلمه‌های کلیدی (key word)

1- پرستاری در ایران کنونی    ۲- صدر اسلام           ۳- پیامدها      ۴- هدف

مقدمه

توافق و هماهنگی و سازگاری مطلق در جامعه، بدون اعتدال دلها امکان‌پذیر نخواهد بود. جامعه‌ای که مردم آن از این حرکت تکاملی برخوردارند، در پیشبرد علم و هنر و صنعت و اخلاق و دیگر معنویات موفقند.

جهان معنوی پیرامون ما ارتباط بسیار نزدیکی با جهان مادی دارد. جهان معنوی نیروئی فیضان دارد که عالم ماده را نگهداری می‌کند این نیروی معنوی روح را زنده نگاه میدارد.

پرستار معنویت است و روح – معنویت جوئی انسان را به اعلاعلین راهنمایی  می کند و  می برد به جایی که جز خدا نبینی … در همین  راستا تنظیم و گردآوری این مقاله فرهنگی نشستیم، باشد تا بر خود باوریمان افزوده و از گرمی نیرویمان بطور موثرتری استفاده نمائیم و با عنایات بی‌چون خداوندی گامهایمان را به عرفات نزدیک‌تر نمائیم.

پیشانی از خاک برداریم و مرواریدهائی از اقیانوس جان بر گونه‌هامان، اشک شوق در چشمانمان، بعنوان دست‌آوردی هر چه کوچک از هستی جان، شادی‌بخش خلق‌الله باشیم. تماس با عرفات لاتیناهی با پاکی دل مقدور است. با خدمات عرفانی می‌توان دائما در حال نیایش بود و از راه عالم پاک ماده با اشعه ملکوتی ارتباط برقرار کرد، ارتباط انسان با خویشتن، با خدا و با جهان هستی و همنوع.

پرستاری در ایران باستان تا کنون

مقدمه

درک افکار و عقاید فرهنگی مسلط بر هر دوره‌ای در فهمیدن سابقه و تاریخچه سیستم مراقبتهای بهداشتی رایج آن عصر کمک زیادی می‌کند. الگوی مراقبتهای بهداشتی، رایج در زمانهای گذشته تحت تأثیر الگوهای رایج پزشکی و پرستاری امروز، قرار گرفته و تغییر پیدا کرده است.

دوره آریایی‌، زرتشت و هخامنشی

قدیمی‌ترین دوره تاریخ پزشکی در کشور ما دوره آریایی است که آریایی‌ها در زادگاه اول خود که همان خوارزم امروزی است و به اصطلاح آنان آریاویژ بوده و به نظر می‌رسد سی قرن قبل از میلاد باشد، شروع شده است. تا هفتصد سال قبل از میلاد اثری از علوم یونانی در ایران نبوده تا آن که از پانصد سال قبل از میلاد یعنی دویست سال بعدع آثار علوم یونانی در ایران هویدا گردیده است. از خلال صفحات تاریخ ایران باستان روشن می‌شود که زرتشت خیلی بیشتر از مکاتب طبی یونان در عالم وجود داشته است.

مکتب دیگر دوران ایران باستان، مکتب اکباتان می‌باشد. این مکتب قریب یکصد سال پس از زرتشت توسط یکی از شاگردان وی به نام «سئناپوراهوم ستوت) تأمین گردید. وی با یکصد شاگرد، کار درمان بیماران را عهده‌دار بود. طب در دوران قدیم در همه کشورها با عقاید دینی همراه بود. درمان بیماران را با عقاید مذهبی توام می‌دانستند و اصولا در همه جا دیده می‌شد که کار درمان بخشی به پرستشگاه Hospital مربوط می‌شود و کلمه Hospital از لاتین آمده است از کلمه Hospe و Hotel مشتق شده است و Hospitium محلی برای پناه دادن و پذیرایی مسافرین و زوار بوده که اداره امور این اماکن با پرستاران زنان و مردان دینی بوده است.

در ایران باستان هم عمدتا کار پزشکی با علمای دین و موبدان بوده است، چنانکه فردوسی به دنیا آمدن رستم و سایر امور طبی این امر را به خوبی بیان می‌دارد.

در اوستا آمده است که اولین طبیب ترتیا پدر گرشاسب پهلوان بوده است. این مرد بر حسب عقیده زرتشتیان مرض و مرگ و زخم تیزه و تب سوزان را از بدنها دور می‌کرد. آریایی‌ها عموما علل بیماریها را از خشم خدایان می‌دانستند و برای رفع قهر خدایان به قربانی کردن در برابر آنان می‌پرداختند. طبق نظرات ایرانیان باستان، عوامل بیماری متعدد بودند مانند برودت و حوادث، گرسنگی و تشنگی، عفونت و کثافت، اضطراب و پیری. بعلاوه زیاده‌روی و عادات ناپسند نیز بیماری را تشدید می‌نموده است.

رعایت بهداشت شخصی و بهداشت همگانی به عنوان وظیفه برای زرتشتیان آمده است و تامین بهداشت از وظایف فرمانروایان بوده است. در بهداشت همگانی، طب زرتشت مراحل بسیار علمی را پیموده است.

از جمله موارد بهداشتی که بر آن تاکید شده است، پاکیزه نگه داشتن آب از هر نوع پلیدی بوده است و سلاطین هخامنشی در سفرها از هیچ آبی به جز آب ذخیره همراه خود استفاده نمی‌کردند. در ایران باستان، کوشش بر آن بود که زمین را از آلودگی محفوظ دارند و به این خاطر مردگان را در زمین دفن نمی‌کردند بلکه آنها را در دخمه‌ای که دور از آب و نباتات بود نگهداری می‌کردند.